Herausgeber:
libraria editoria vaticana
Mathias Lempertz GmbH
Hauptstr. 354
53639 Königswinte
Telefon: 022 23/90 00 36
Telefax: 022 23/90 00 38
© 1998 für die deutsche Ausgabe:
Mathias Lempertz GmbH
© 1992 für die Originalausgabe:
Libraria Editoria Vaticana
Übersetzung aus dem Italienischen:
Stefan Feihl, Carmen Grau,
Heinrich Offen, Alexandra Panella
Satz und Layout:
Fotosatz Hoffmann, Winterscheid
E-Book ISBN 978-3-939284-21-5
Print ISBN 978-3-933070-01-2
Hoc lexicon primitus coeptum est componi eo quod Antonii Bacci Lexicon vocabulorum quae difficilius Latine redduntur, omnibus exemplaribus divenditis, non amplius erat in promptu. Praeterea multa verba nova, quae haec aetas induxit, eo non continebantur.
Est ergo nobis propositum in duo volumina multa verba nova congerere, simul vero, ad legentium utilitatem, vocabula inserere, quae quidem ad thesaurum Latinum pertinent, sed haud facile in communibus lexicis inveniuntur.
In faciendis verbis novis curae nobis fuit ut totam Latinitatem perscrutaremur, quae usque ad iniens saeculum VII ducitur. Est enim animadvertendum in lingua Latina serioris aetatis multo plura vocabula inesse quam in Latinitate optima, quam classicam vocant.
Quotiescumque non dabatur ut hisce fontibus uteremur, verba petita sunt e Latinitate mediae aetatis, e Latinitate ecclesiastica (quae a sermone Patrum Ecclesiae differt), e lingua Graeca, praesertim quae nostris viget temporibus. Cum omnia subsidia huiusmodi deessent, veri nominis verba nova sunt facta, servatis normis disciplinae philologae et indole linguae Latinae.
Fons praecipuus, unde plurima hausimus, fuit »Thesaurus Linguae Latinae«, opus praestantissimum, sed pro dolor nondum ad finem perductum.
Voces, quae initio recensentur, propriae quidem sunt linguae Italicae, sed textus ipse et explicationes, hic illic insertae, lingua Latina traduntur.
Ad accentum quod attinet, tantum in verbis Latinis, initio positis, syllabae breves indicantur, ceterum accentus in paenultima syllaba residere putatur.
Verbis praesertim e Graeco sermone depromptis, etymologia pro more adicitur.
Quantum fieri poterat, studuimus voces Italicas breviter, uno vel perpaucis verbis reddere Latinis. Est autem prae nobis ferendum linguam Latinam minus aptam esse (quam Graecam) ad componenda verba ita ut in unum coalescant.
Quod attinet ad modum nomina scriptorum eorumque opera afferendi, quatenus ad temporis spatium pertinent, quod initio saeculi VII terminatur, secuti sumus morem, qui »Thesauri Linguae Latinae« est proprius. Consulto omisimus nomina virorum et mulierum necnon locorum, ad lexica peculiaria, quibus de hisce rebus agitur, lectorem reicientes.
Carolus Egger
Romae, die XXXI mensis Martii, anno MCMLXLI
1992 sorgte eine Neuheit auf dem italienischen Buchmarkt für Furore: Das von der »Libraria Editoria Vaticana« in Auftrag gegebene »Lexicon recentis latinitatis«. Dieses für Schule, Hochschule und Forschung gleichermaßen hochinteressante Werk umfaßt zirka 15 000 Stichwörter aus sämtlichen Bereichen des öffentlichen Lebens mit den Schwerpunkten Wissenschaft, Technik, Religion, Medizin, Politik und Sport sowie – last not least – Umgangssprache. In seiner Art stellt dieses Wörterbuch ein absolutes Novum dar und bietet allen denjenigen eine wertvolle Hilfe, die sich für die Wiederbelebung der lateinischen Sprache engagieren.
Nach dem großen Erfolg in Italien erscheint dieses Wörterbuch nun auch in einer deutsch-lateinischen Version. Hauptanliegen der Bearbeiter war es, den lateinischen »Corpus« möglichst wenig anzutasten und es im Wesentlichen bei einer Übersetzung der italienischen Stichwörter ins Deutsche zu belassen. Hierbei ergaben sich naturgemäß viele Probleme. So zerfielen zahlreiche italienische Stichwörter in mehrere deutsche Begriffe (z.B. ital. »macchina« = dt. 1. Maschine, 2. Auto). Dies machte es notwendig, den lateinischen »Corpus« an vielen Stellen umzuschichten, wobei jedoch seine Substanz nicht beeinträchtigt wurde.
Getilgt allerdings wurden die Stichwörter, die einen zu direkten Italienbezug aufwiesen und die einer besonderen Erklärung für den deutschen Benutzer bedurft hätten; dies gilt natürlich nicht für Begriffe wie »Spaghetti« und »Pizza«, die inzwischen fest in der deutschen Sprache verankert sind.
Ebenfalls gestrichen werden mußten diejenigen Begriffe, die im Italienischen aufgrund der syntaktischen Eigenarten dieser Sprache ein sinnvolles Stichwort ergeben, die sich jedoch im Deutschen lediglich als Teil eines Kompositums wiedergeben lassen und somit ihren Stichwortcharakter verlieren.
Übernommen wurde hingegen eine Fülle von festen (teilweise auch ausgefallenen) Wendungen und Kollokationen, wie sie der Benutzer aus anderen Wörterbüchern möglicherweise nicht kennt; ein Verzicht hätte diesem Werk sicher viel von seinem Reiz und seiner Eigenart genommen.
In zahlreichen lateinischen Einträgen verweist das Kürzel »Syn« (= Synonym) auf eine oder mehrere Alternativlösungen. Es ist allerdings ratsam, den Begriff »Synonym« relativ großzügig auszulegen, denn es hat sich erwiesen, daß das sog. »Synonym« in manchen Fällen lediglich einen Teilaspekt des lateinischen Begriffes wiedergibt und daher beileibe kein Vollsynonym ist.
Bei der Wiedergabe der umgangssprachlichen Termini wurde besonderer Wert auf geläufige, aktuelle Entsprechungen gelegt, wobei durchaus auch Anleihen bei der Jugend-, Szene- und Vulgärsprache gemacht wurden. Dem augenzwinkernden und ironischen Charakter der lateinischen Lösungen kann dies nur zugute kommen.
Unser Dank gilt Herrn Jürgen Neutzling, Speyer, und Herrn Hartmut Sattler, Schwäbisch Gmünd, für ihre überaus kompetente Beratung und engagierte Mitarbeit.
Carmen Grau
Alexandra Panella
Stefan Feihl
Heinrich Offen
Germersheim, im September 1998
AAS |
Acta Apostolicae Sedis |
abl |
casus ablativus |
acc |
casus accusativus |
adi |
adiectivum |
aëron. |
res aëronautica |
al |
alibi |
alci |
alicui |
alqd |
aliquid |
anat. |
anatomia |
Arab. |
sermo Arabicus |
arch. |
archaeologia |
astron. |
astronomia |
Bacci |
Antonii Bacci Lexicon vocabularum quae difficilius Latine redduntur, Romae. |
Byz. |
Byzantinus, a, um |
bot. |
herbaria |
chem. |
res chemica |
demin. |
verbum deminutivum |
eccl. |
sermo ecclesiasticus |
E. g. |
exempli gratia |
Gall. |
Gallicus, a, um |
gen |
casus genetivus |
geol. |
geologia |
Germ. |
Germanicus, a, um |
gymn. |
ars gymnica |
Graec. |
sermo Graecus |
Graec. rec |
sermo Graecus recens |
gramm. |
sermo grammaticorum |
Hisp. |
Hispanicus, a, um |
hist. |
historicus, a, um |
indecl. |
verbum indeclinabile |
intr |
intransitivus, a, um |
iur. |
sermo iuris consultorum |
Lat |
Latinitas (commentarium) |
Lat. humanist. |
sermo humanistarum |
Lat. med. aet. |
Latinitas mediae aetatis |
Lat. ser. |
Latinitas serioris aetatis |
Lex med |
Boleslawae Zlotnickiego Lexicon medicum, Varsaviae. |
ling |
lingua |
math. |
mathematica |
mech. |
mechanicus, a, um |
med. |
ars medica |
mil. |
res militaris |
myth. |
mythologia |
ms |
manu scriptum |
mus. |
musica |
part. priv. |
particula privativa |
pharm. |
res pharmaceutica |
phil. |
philosophia |
phys. |
physica |
pl |
numerus pluralis |
praef. adv. |
praefixum adversativum |
praev. adv. |
praeverbium adversativum |
propr |
proprie |
refr |
refractivus, a, um |
rhet. |
sermo rhetorum |
ser. |
serior aetas |
sim. |
simila |
Syn.: |
vocabulum idem significans |
subst |
substantivum |
theatr. |
res theatrica |
ThLL |
Thesaurus Linguae Latinae |
trans |
transitivus, a, um |
transl |
translate |
zool. |
zoologia |
derivatio |
|
~ |
verbum, quod praecedit |
→ |
vide |
a priori ex antecapto iudicio. Syn.: ex antecapta sententia [in sermone Latino philosophorum aliorumque doctorum dicitur: a priori].
Aal, m capito, onis, m; CATO, agr., 158, 1: »piscem capitonem«.
aalen (sich ~) → genießen.
Aas, n 1 cadaver, eris, n. Syn.: caro putrida; corpus putrefactum. 2 homo putidus, m (transl). Syn.: caro putida; homo vilissimus; ~ nequam.
abästen puto, are [ramos].
abbaubar disiungibilis, e [dicitur de coniunctione chemica, quae iuxta certas rationes seu gradus disiungitur].
abbilden exprimo, ere. Syn.: effingo.
Abbildung, f picta imago, f. Syn.: pictura.
abbinden sanguinationem impedio.
Abbindung, f sanguinationis impedimentum, n.
Abbitte, f (öffentliche ~) honoris satisfactio, f; publica honoris satisfactio. Syn.: debiti honoris compensatio.
abblenden aperturam moderor.
Abblendlicht, n lux autocineti remissior, f.
Abbrennen, n terrarum exustio, f; CIC., rep., 6, 21: »propter eluviones exustionesque terrarum«. Syn.: agrorum combustio.
abbrennen deuro, ere [agrorum sarmenta et virgulta comburere ut cinis exortus solum fertilius reddat].
abbringen (jdn. von etw. ~) (alicuius) animi intentionem minuo. Syn.: (aliquem) a negotio avoco; ~ ~ detraho; ad quaestionem neglegendam induco.
Abbruch, m demolitio, onis, f. Syn.: destructio; eversio.
abdominal abdominalis, e (Lex med). Syn.: ventralis.
abdrängen dimoveo, ere. Syn.: extrudo; expello; amoveo. E.g. a procuratione amoveo.
Abdrift, f navigii declinatio, f. Syn.: cursus relictio.
abdriften deerro, are.
Abdruck, m imago imitativa, f. Syn.: imago imaginem imitans.
abenteuerlustig audax, acis.
Aberglaube, m superstitiosa prudentia, f. Syn.: ominis avertendi studium.
abfackeln incendo, ere. Syn.: igne absumo; incendio deleo.
Abfahrt, f (Skisport) descensio nartica, f.
Abfahrtsläufer, m naartator descensor, m.
Abfall, m 1 deculminatio, onis, f. 2 reliquiae, arum, f pl. Syn.: ramentum; recisamentum; resegmen.
Abfallbehälter, m excipulum purgamentarium, n; vgl. EGGER, Diurnarius Latinus, 66.
Abfalleimer, m → Mülleimer, m.
abfallen (vom Glauben ~) apostato, are; vgl. CYPR., epist. 57, 3, 1.
abfangen intercipio, ere; PLAUT., Asin., 106: »si me hostes interceperint«; LIV., 25, 39, 2: »medio itinere intercepto«; QUINT., inst., 6, 4, 11: »ut … medios sermones intercipiant«.
Abfänger, m interceptor, oris, m; LIV., 3, 72, 4: »quadruplatoris et interceptoris litis alienae personam«; IDEM, 4, 50, 1: »praedae … interceptorem fraudatoremque«.
Abfangjäger, m aëronavis interceptoria, f [quoad adi ‚interceptorium‘ vgl. ‚interceptor‘ ThLL].
Abfassung, f scriptio, onis, f. Syn.: compositio.
Abfertigungsgebäude, n statio aëronautica, f.
Abfindung, f satisdimissio, onis, f. Syn.: merces solvenda abeunti; emeritae militiae praemium. E.g. aliquem satisdimittere uberrime; macilenta pensione ultima satis dimittere.
abflachen 1 extenuo, are. 2 minuo, ere (transl).
abfließen decurro, ere. Syn.: curro; delabor [de aqua].
Abflug, m → Start, m.
Abfluß, m 1 defluxio, onis, f (actus defluendi). Syn.: defluvium; defluxus. 2 derivatio, onis, f. Syn.: effluvium. 3 eliquium, ii, n. Syn.: stillicidium.
abführend 1 laxativus, a, um; vgl. CAEL. AUR., acut., 3, 17, 13; IDEM, chron., 41, 2; ps. APUL., herb., 60, 1, 14. 2 purgativus, a, um; CAEL., AUR., acut., 2, 19: »medicamina purgativa«. Syn.: depurgativus.
Abführmittel, n medicamentum purgatorium, n. Syn.: ~ laxativum; ~ purgativum, n.
abgemacht → festgelegt.
abgeneigt aversus, a, um; vgl. HOR., sat., 1, 5, 29.
Abgeordnete, f/m popularis legatus legibus ferendis, m. Syn.: orator popularis; popularis legislator; deputatus legifer (Bacci).
Abgeordnetenhaus, n collegium popularium legatorum, n.
Abgesang, m ultima stropha, f.
abgeschieden emortuus, a, um [de hominibus].
Abgeschiedenheit, f secessus, us, m. Syn.: solitudo (loci); locus solitarius; vastitas (fori); secretum.
Abgeschmacktheit, f insulsitas, atis, f. Syn.: fatuitas; nimiae concinnitatis consectatio.
abgesetzt munere privatus (part et adi). Syn.: provinciae expers factus; mandato exutus; dignitate spoliatus; loco motus.
abgestuft gradilis, e (ThLL). Syn.: gradatus; in similitudinem graduum factus; in ~ ~ dispositus.
abgewirtschaftet aere alieno demersus. Syn.: obaeratus; summa egestate confectus.
Abgott, m deliciae, arum, f pl. Syn.: amor; deliciolae.
Abgraten, n politura, ae, f [metallorum].
Abgrenzung, f → Begrenzung, f.
abhandeln dissero, ere. Syn.: disputo; pertracto; sermonem habeo de aliqua re; minutatim loquor de ~ ~.
Abhandlung, f diatriba, ae, f. Syn.: disceptatio; disputatio.
Abhang, m clivus, i, m.
Abhängen, n emollitio, onis, f. Syn.: suspensio mollifica.
Abhängigkeit, f obnoxietas, atis, f. Syn.: subiectio; submissio.
abhauen me subduco. Syn.: furtim digredior; me subripio; aufugio; praecipitem me fugae mando; in pedes me do.
abheben → starten.
Abhebung, f deductio ex pecunia, f.
Abholzen, n caedua silvae sectio, f.
abholzen silvam caedo; silvas ~. Syn.: arboribus nudo.
Abholzung, f silvarum caesura, f; ~ excisio. Syn.: arborum caesura; ~ succisio.
Abhören, n interceptio telephonica, f.
Abiogenese, f abiogenesis, is, f.
Abitur, n maturitatis experimenti probatio, f.
Abiturient, m maturitatis experimenti petitor, m. Syn.: ~ ~ candidatus; ~ probationis candidatus.
Abiturprüfung, f maturitatis experimentum, n. Syn.: ~ periculum. E.g. maturitatis experimentum in litteris; ~ ~ in mathematice.
abkanten angulos obtundo. Syn.: angulis hebeto.
Abkommen, n (bilaterale/multilaterale ~) stipulatio inter duas (plures) partes contracta, f.
abkühlen 1 frigido, are. Syn.: refrigero. 2 refrigeror, ari (refr). Syn.: relanguesco. 3 restinguo, ere. Syn.: eluo. E.g. ~ amicitiam; studia restinguo.
Abkühlung, f 1 refrigeratio, onis, f. Syn.: refrigerium; amabile frigus. 2 remissio animi, f. Syn.: alienatio ~.
abkürzen 1 sigla appono. 2 brevio, are; QUINT., inst., 12, 10, 57: »breviavit … secundam eius nominis syllabam«. Syn.: contraho; corripio.
Abkürzung, f 1 littera compendiaria, f. Syn.: nota; sigla, orum, n pl; GELL., 17, 9: »litterae singulariae dicuntur sigla«. 2 compendium, ii, n. Syn.: abbreviatio; contractio; CIC., part., 19: »obscurum fiet … longitudine aut contractione orationis«.
ablagern (sich ~) sedimentum facio.
ablagern subsido, ere.
Ablagerung, f 1 sediminis depositio, f. 2 sedimen, inis, n. Syn.: sedimentum.
ablassen emitto, ere.
Ablation, f ablatio, onis, f.
Ablauf, m cursus, us, m. Syn.: progressus; processus.
Ablaut, m apophonia, ae, f.
ablegen ancoralia solvo. Syn.: ancoram tollo; navem solvo.
ablehnen 1 detrecto, are. Syn.: abnuo; renuo; reicio. 2 summoveo, ere [a petitione aliquem repellere]. Syn.: abnuo, reicio; refragor.
Ablehnung, f reiectio, onis, f; CIC., Sull., 92: »Vos reiectione interposita nihil suspicantibus nobis repentini in nos iudices consedistis«. Syn.: iudicum reiectio; vgl. CIC., Verr., 1, 16.
ableitbar derivabilis, e.
Ableitbarkeit, f limitis admissio rationis incrementalis, f (math).
ableiten significationem dilato.
Ableiter, m 1 nimiae tensionis remedium, n. Syn.: electrici apparatus munimentum. 2 epitonium electricum, n; VARRO, rust., 3, 5, 16; VITR., 10, 8, 5; Lat, 6, 1958, 83.
Ableitung, f 1 deductio, onis f; CIC., div., 1, 100: »ex quo illa admirabilis a maioribus Albanae aquae facta decuctio est«. Syn.: derivatio; vgl. CIC., off., 2, 14; ramus. 2 productio, onis, f; vgl. CIC., top., 36. Syn.: declinatio; derivatio [de vocabulis]. 3 rationis incrementalis limes, m [«incrementalis« est vox nova]. 4 significationis dilatatio, f.
Ablenkung, f 1 avocatio, onis, f (transl); CIC., Tusc., 3, 33: »levationem … aegritudinis in duabus rebus ponit (Epicurus), avocatione a cogitanda molestia et revocatione ad contemplandas voluptates«. 2 deductio, onis, f. Syn.: distractio; abductio; aversio; dissuasio.
Ablepsie, f caecitas, atis, f. Syn.: oculorum caligo.
ablösbar redemptorius, a, um (Hoven, Lex).
ablösen succedo (alicui). Syn.: locum occupo (alicuius).
Ablösung, f 1 suffectio, onis, f. Syn.: suppletio; subrogatio. 2 succedaneus, i, m. Syn.: suffectus.
abloten ad perpendiculum exigor.
abmagern 1 macie conficior; VERG., Aen., 3, 590: »macie confecta suprema/ignoti nova forma viri«. Syn.: ad ultimam maciem redigor; vgl. COLUM., 4, 3, 5; vix ossibus haereo; vgl. VERG., ecl., 3, 102; macie extabesco; ad tramam figurae redigor; nimium macresco; enormiter ~; macilentissimus fio; larva ossea videor; ad ossa pellemque redigor. 2 macresco, ere. Syn.: arefacio.
Abmagerung, f corporis tenuatio, f.
abmühen (sich ~) molior, iri. Syn.: satago; laboro; CAES., Gall., 7, 31: »laborabat, ut reliquas civitates adiungeret«.
Abnahme, f 1 minutio, onis, f. Syn.: deminutio; imminutio; decrementum; vgl. GELL., 3, 10, 11; decrescentia; vgl. VITR., 9, 2, 2; decessus; vgl. CAES., Gall., 3, 13, 1. 2 inspectio ac probatio. 3 contractio, onis, f [si de mole agitur].
abnehmen 1 macresco, ere [de corporeo pondere]. Syn.: pinguedine exonero. 2 decresco, ere. Syn.: senesco [si de astronomica agitur doctrina].
Abneigung, f 1 declinatio, onis, f [sive contrarium atque appetitio]; CIC., Tusc., 4, 13: »quae declinatio (a malis) cum ratione fit, cautio appelletur«. Syn.: fastidium; satietas. 2 alienatio, onis, f; CIC., Lael., 76: »ut … statim alienatio disiunctioque (amicorum) faciunda sit«; vgl. TAC., hist., 2, 60. Syn.: animus alienatus; ~ abalienatus; neglectio. 3 animus alienus, m. Syn.: malevolentia; voluntas aliena.
abnorm enormis, e. Syn.: vitiosus; depravatus; pravus.
abnutzen 1 consumo, ere. Syn.: conficio. 2 contero, ere; CIC., Att., 9, 4, 1: »egeo argumento epistularum … quae autem sunt horum temporum, ea iam contrivimus«. Syn.: decanto; CIC., de orat., 2, 75: »nec mihi opus est Graeco aliquo doctore, qui mihi pervulgata praecepta decantet«; recanto; usurpo.
Abolitionismus, m motus repugnatorius adversus servitutem, m. Syn.: luctatio adversus servitutis condicionem; ~ adversus rem venaliciariam.
Abolitionist, m adversator servitutis, m.
Abonnement, n subnotatio, onis, f [haec vox in lingua Latina significat quidem subscriptionem, sed ad pactionem, qua quis alicuius rei usum certa mercede soluta sibi comparat, iam refertur].
Abonnent, m subnotator, oris, m [est quidem vox nova, sed necessaria, ne per circuitionem res sit significanda. Est autem in Latinitate mediae aetatis verbum ‚notator‘, id est qui notas musicas scribit; vgl. Tractatus cantandi Graduale, Op. S. Bernardi, PL 182, 1151].
abonnieren subnoto, are. E.g. commentarios periodicos subnotare.
Abordnung, f legiferae potestatis fruitio, f [quoad subst ‚fruitionis‘ vgl. IREN., 4, 37, Á et 5, 27, 2]. Syn.: legisdationis exercitium; ad legisdationem promotio; legiferae potestatis consortium [quoad subst ‚consortii‘ hac significatione usurpatum vgl. TAC., ann., 4, 3]; popularium necessitatum curatio; populi postulationum interpretatio; popularis legumlatoris officium [si specialiter de mandato, quod populari traditum est legato agitur].
Abort, m → Fehlgeburt, f.
abortiv abortivus, a, um; HOR., sat., 1, 3, 45: »male parvus si cui filius est, ut abortivus fuit olim Sisyphus« [adi: sive intempestive natus, sive ad abortum pertinens; vgl. ThLL, 126. Etiam transl].
Abortivum, n → Abtreibungsmittel, n.
Abpausen, n → Abziehen, n.
abpausen → abziehen.
abpfählen paxillis distinguo.
abrackern, (sich ~) aerumnosam vitam ago. Syn.: operam laboriosam do (Chiesa); labores suscipio (Badellino).
abraten dissuadeo, ere. Syn.: avoco; revoco; abduco; deduco; flecto; retraho; demoveo; distineo. E.g. aliquem ab aliqua re abducere; aliquem de sententia deducere vel demovere.
abräumen universos denarios tollo (transl); SVET., Aug., 71: »denarios in medium conferebat, quos tollebat universos«.
abrechnen → abziehen.
abriegeln transenna dissaepio.
Abriß, m compendium, ii, n. Syn.: summarium.
abrüsten arma depono. Syn.: apparatum militarem minuo.
Abrüstung, f ab armis discessio, f; ~ ~ discessus. Syn.: armorum ademptio; militaris apparatus deminutio; armamentorum ademptio.
Absatz, m 1 lineae caput, n; versus ~. Syn.: lineae principium. 2 venditatio, onis, f.
Absatzkunde, f mercaturae doctrina, f.
Absatzweg, m tramites distribuendis mercibus, m pl; tramites, quibus res (merces) distribuuntur.
absaufen (Kfz) benzini abundationem efficio.
Abscheu, m 1 fastidium, ii, n. Syn.: taedium; odium; molestia; offensio; nausea; displicentia. 2 detestatio, onis, f; CIC., dom., 140: »cum pro detestatione tot scelerum unam aram nefarie consecraret«; vgl. LIV., 10, 38, 12; PLIN., nat., 15, 135; GELL., 12, 19. Syn.: odium acerrimum.
abscheulich fastidiosus, a, um. Syn.: fastidium afferens; fastidiendus; immundus; deformis; nauseabilis.
abschleppen remulco, are.
Abschleppwagen, m currus instrumentarius, m. Syn.: currus instrumentis mechanicis ad laborandum praeditus; currus ~ ~ ad reparanda autocineta ~.
abschließen clavo, are. Syn.: clavis figo.
abschließend extremus, a, um. Syn.: in extrema oratione.
Abschlußprüfung, f probatio missionis e schola, f.
abschmücken ornamentis exuo. Syn.: ~ privo; inornatum facio; ornamenta (alicui rei) adimo.
Abschnitt, m loci, orum, m pl. Syn.: articulus; pars; verborum ambitus caput.
Abschnitt, m 1 resecabilis scidula, f. 2 scidula separabilis, f; schedula ~. 3 segmentum, i, n. 4 chartae segmen, n.
abschöpfen transfero, ferre [de pecunia]. E.g. pecuniae impensam in aliam rem transferre (Badellino).
Abschöpfung, f translatio, onis, f [de pecunia].
abschreckend deterrificus, a, um.
Abschreckungsmaßnahme, f avocamentum, i, n. Syn.: res (vis) distrahens; quod dissuadet; quod abducit; ~ avertit; consilium, quod res oeconomicas debilitat.
Abschreckungsmittel, n apparatus deterrificus, m [quoad adi ‚deterriflcum‘ vgl. adi ‚terrificus‘].
Abschrift, f apographon, i, n; vgl. PLIN., nat., 35, 125. Syn.: exemplar.
Abschürfung, f vulnusculum, i, n.
Abschußrampe, f statumen missilibus coniciendis, n. Syn.: turris missilibus eiciendis, f.
abschweifen devertor, verti.
abschweifend digressivus, a, um. Syn.: egressiones continens; ad excessus proclivis.
Abschweifung, f 1 deverticulum, i, n. 2 digressio, onis, f (de sermone); CIC., Brut., 292: »mihi tua fuit periucunda a proposita oratione digressio«; animi relaxatio (de delectatione animi); vgl. CIC., epist., 7, 26, 1; IDEM, de orat., 2, 22.
Abschwellung, f congestionis remissio, f; ~ solutio.
Abschwenden, n stercoratio per combustionem, f.
abschwören eiuro, are. Syn.: abdico.
Abseilen, n descensus per funem, m.
Abseits, n 1 extra ludum. Syn.: positio anomala in ludo [praesertim in ludo pilae]. 2 pedilusor in loco enormi positus, m.
Absender qui mittit, m; quae ~, f; qui misit, m; quae ~, f.
Absentismus, m officii neglegentia, f. Syn.: muneris neglegentia; ~ infrequentia.
absetzbar mercabilis, e. Syn.: vendibilis.
absetzen 1 mandatum (alicui) retracto [quoad verbum ‚retractare‘ hac significatione usurpatum vgl. TRAIAN., Plin., epist., 10, 111]. Syn.: munere (aliquem) privo; mandato (aliquem) exuo; dignitate (aliquem) spolio; exauctoro. 2 vendo, ere. Syn.: venumdo.
Absetzung, f honoris ademptio, f. Syn.: dignitatis spoliatio; honos ademptus; exauctoratio; remotio.
Absicht, f (in böser ~) malitiose ago. Syn.: simulo; perfidia utor; aliud sentio; ~ ago.
Absicht, f 1 voluntas, atis, f. Syn.: propositum; mens; CAES., civ., 84: »Tentandum existimavit, quidnam Pompeius propositi, aut voluntatis ad dimicandum haberet«. 2 consilium, ii, n. 3 intentio, onis, f. Syn.: animus intentus; mens defixa.
absolut absolutus, a, um. Syn.: caecus; inconsultus; haud limitatus; nullis condicionibus astrictus.
Absperrung, f saeptio, onis, f. Syn.: impeditio; interclusio.
Abstammung, f condicio (socialis), f. Syn.: ordo (socialis).
Abstammung, f origo, inis, f. Syn.: radix; fons; principium,
Abstand, m (mit weitem ~) longe. Syn.: valde; admodum.
Abstand, m discrimen, inis, n. Syn.: distantia; intervallum.
Absteckung, f finium descriptio, f (Chiesa). Syn.: actio terminandi.
absteigend descensorius, a, um. Syn.: deorsum inclinatus; ~ tendens; ad imum tendens.
Absteigequartier, n habitatiuncula temporaria, f.
Abstieg, m 1 de gradu deiectio, f. 2 descensus, us, m.
Abstoß, m pilae datio, f.
abstoßend (moribus) asper. Syn.: ingenio insociabili.
abstrakt 1 in cogitatione defixus. 2 abstractus, a, um [de rebus]. Syn.: infinitus; neque visu neque taxtu manifestus; reconditae abstrusaeque res, f pl. 3 incorporalis, e; incorporalia, n pl.
Abstraktion, f abstractio, onis, f [verbum ad philosophiam pertinet]. Syn.: res non finita.
abstrus 1 abstrusus, a, um. 2 commenticius, a, um; CIC., nat. deor., 1, 18: »non futiles commenticiasque sententias«. Syn.: absurdus; imaginarius.
abstufbar in gradus discernendus; ~ ~ distribuendus; ~ ~ distinguendus.
Abstufbarkeit, f facultas per gradus dividendi, f.
abstufen 1 effodio, ere. 2 gradatim ordino (Chiesa). 3 per gradus divido; ~ ~ distribuo; ~ ~ dispono.
Abstufung, f 1 effossio et mutatio soli, f. 2 gradatio, onis, f; vgl. CIC., de orat., 3, 207; QUINT., inst., 9, 1, 34; AUG., in psalm., 109, 5. Syn.: per gradus distinctio; ordo rerum per gradus distinctarum; graduatio; per gradus dispositio. 3 per gradus processio, f; ~ ~ progressio. Syn.: processio gradalis.
abstumpfen 1 ingenio hebesco (transl); Syn.: inveniendi vim amitto. 2 torpesco, ere. Syn.: enervor; debilitor; elanguesco; remollesco; hebetor.
absuchen 1 attentissime cerno. 2 lustro, are. Syn.: circumeo; inviso; visito; recenseo.
Absurdität, f facti absurditas, f.
Abszess, m apostema, atis, n; vgl. PLIN., nat., 28, 217; VEG., mulom., 2, 55, 21. Syn.: abscessus; suppuratio.
abtakeln exarmo, are. Syn.: armamenta demo; instrumenta detraho; instrumentis spolio; ~ exuo. E.g. exarmare navem.
Abtauen, n regelatio, onis, f. Syn.: glaciei superinductae solutio; egelidatio; egelidandi actus.
abtauen regelo, are; Mart., 3, 93, 17: »cum bruma mensem sit tibi per Augustum/regelare nec te pestilentia possit«. Syn.: egelido; glacie superinducta solvo; ~ ~ libero.
Abtei, f abbatia, ae, f; vgl. AGATH., epist., 2.
Abteilung, f 1 ordo, inis, m [in re militari]. 2 partitio, onis, f. Syn.: loculamentum; pars; dispositio. 3 statio, onis, f; vgl. PLIN., nat., 16, 86, 1; SVET., Nero, 37. Syn.: administratio. E.g. statio provinciae; aerarii administratio. 4 pars administratoria, f. 5 pars, partis, f. 6 manus, us, f (mil.). Syn.: globus.
Abteilungsleiter, m 1 ampliori parti officiorum praepositus, m. 2 minori parti officiorum praepositus, m.
Äbtissin, f abbatissa, ae, f; abbas; vgl. GREG., TUR., Franc., 10, 16.
abtöten 1 elido, ere; CIC., Tusc., 2, 27: »nervos omnes virtutis elidere«. 2 enervo, are. Syn.: nervum deleo.
Abtötung, f enervatio, onis, f. Syn.: deletio nervi.
Abtreibungsgegner, m oppugnator abortus, m. Syn.: contrarius abortui.
Abtreibungsmittel, n abortivum, i, n [fetus vel medicamentum quo abortus efficitur] (etiam transl).
Abtrennung, f avulsio, onis, f. Syn.: abduetio; seiunetio; separatio.
abtretbar cessibilis, e [vox nova necessario inducenda].
abtreten defero, ferre (aliquid alicui). Syn.: transfero.
Abtretung, f 1 cessio, onis f; CIC., Top., 28: »abalienatio est … in iure cessio«. 2 deditio, onis, f. Syn.: derelictio; CIC., off., 3, 30: »communis utilitatis derelictio contra naturam est« [de re militari, ubi in hostium potestatem venitur]. 3 translatio, onis, f; vgl. CIC., off., 1, 43. Syn.: assignatio. 4 concessio, onis, f. Syn.: traditio.
Abtriftmesser, m apoplanesimetrum, i, n. Syn.: instrumentum declinationis mensurale.
Abtropfgestell, n instrumentum guttis exsiccandis, n [rarius hoc sensu: de instrumento in quo res guttatim abstergendae ponuntur].
abtrünnig (~ werden) descisco, ere (ab aliquo vel aliqua re ad aliquem vel ad aliquid). Syn.: discedo; desum; relinquo; transeo. E.g. officio desum; ab officio discedo; partes relinquo; ad alia transeo.
Abtrünnige, f/m desertor, oris, m; CAES., Gall., 6, 23: »in desertorum ac proditorum numero ducuntur«. Syn.: proditor; defector; apostata [qui, duce suo deserto, ad hostes transfugit, item qui a fide Christiana desciscit].
abwägen 1 perpendo, ere. 2 quaestiones diligentius (accuratius) tracto. 3 trutino, are; PERS., 3, 82: »exporrecto trutinantur verba labello«.
Abwägung, f comparatio, onis, f.
Abwasserkanal m 1 cloaca, ae, f. 2 purgamentorum receptaculum, n [in quod faecum sordiumque copia et liquamen undique influunt]; LIV., 1, 56, 2: »cloacam maximam, receptaculum omnium purgamentorum urbis«.
abwechseln (sich ~) 1 vicibus muto. Syn.: ~ commuto; ~ vario. 2 sibi succedere; vgl. AAS, 76, 1984, 236. Syn.: per vices ago; ~ ~ dico; alternis vicibus ago; in vicem ago.
abwechselnd alternus, a, um. Syn.: reciprocus; alternis vicibus commutatus. E.g. motus alternis vicibus commutatus.
Abwechslung, f 1 vices, f pl. Syn.: commutatio; ordo et mutatio. E.g. operarum vices; temporum in operis vices. 2 relaxatio, onis, f (animi). Syn.: levamen; recreatio; remissio; delectatio.
Abwege, m pl recti itineris derelictio, f. Syn.: progrediens animi deformatio.
Abwehrriegel, m propugnatio, onis, f.
Abwehrspieler, m follis iaculator, m; ~ defensor [in re folliculari].
abweichen 1 deerro, are. 2 declino, are. Syn.: deflecto; deverto.
abweichend derogatorius, a, um. Syn.: exceptionem inducens; derogativus (ThLL).
Abweichler, m homo a factionis ratione declinans, m.
Abweichlertum, n declinatio a factionis ratione, f.
Abweichung, f 1 declinatio, onis, f. 2 depravatio, onis, f. 3 deviatio, onis, f. Syn.: declinatio. 4 deflexio, onis f. 5 derogatio, onis, f. Syn.: abrogatio.
Abweichungsmeßgerät, n declinationis index, m. Syn.: instrumentum declinationi metiendae.
abwenden (sich von jdm./etw. ~) animum averto. Syn.: voluntatem alieno.
abwickeln expedio, ire.
Abwicklung, f adminsitratio, onis, f. Syn.: cura; curatio.
abwiegeln ad minimum redigo; minimi facio.
abzehren tenuo, are. Syn.: debilito; macio.
Abzeichen, n insigne, is, n. Syn.: nota; signum.
Abzidens, n accidens, entis, n (verbum philosophicum scholasticorum).
Abziehbild, n antitypica imaginis impressio, f.
Abziehen, n delineatio transcripta, f. Syn.: adumbratio transcripta; ~ ectypa [quoad adi ‚ectypum‘ vgl. ThLL]; exemplum transcriptum; antigraphum.
abziehen 1 antitypice exprimo. 2 deduco, ere; CIC., leg., 2, 53: »ut centum nummi deducerentur«. Syn.: detraho.
Abzug, m 1 (Foto.) imago adumbrata, f. 2 deductio, onis, f. Syn.: decessio; deminutio. 3 detractio, onis, f. Syn.: obtrectatio. 4 ligula manuballistulae, f.
Abzugsgraben, m → Rinne, f.
Abzweigung, f ramus, i, m. Syn.: deverticulum [de electride vel de telephonio].
Achat, m achates, ae, m.
Acholie, f bilis defectio, f. Syn.: acholia. Syn.: eiciendae (secernendae) bilis difficultas.
Achromasie, f achormasia, ae, f. Syn.: colorum defectus (Bacci).
achromatisch achromaticus, a, um. Syn.: coloris expers; colore carens; iridis coloribus carens.
Achromatismus, m achromatismus, i, m. Syn.: proprietas lentium, qua vitra carent aberratione chromatica.
Achromatopsie, f achromatiopsia, ae, f (Lex med). → Achromasie, f.
Ächtung, f proscriptio, onis, f. Syn.: libellus.
Ackerbau, m agri (agrorum) cultura, f; ~ cultio.
Ackerschleppe, f glebifragum instrumentum, n. Syn.: glebifraga machina; instrumentum (vel machina) gelbam infringens (Chiesa); vomer; aratrum.
adamitisch adamianus, a, um [hoc adi quodam modo novatum est: deducitur a nomine Adamianorum, qui (vgl. AUG., haeres., 31; ISID., orig., 8, 5, 14) erant haeretici Adami nuditatem imitantes eo quod se primitivae innocentiae restitutos esse arbitrabantur]. Syn.: adamaticus, a, um; PETR. CHRYS., serm. 54: »de Adamatica arbore« = arbor paradisi.
Adel verpflichtet nobilitas cogit. Syn.: hoc nobilitas exigit; nobilitati consentaneum est.
adelig nobilis, e. Syn.: patricius.
Adenographie, f glandularum doctrina (disciplina), f.
Adenoide, f pl adenoides, is, f.
Adenoiditis, f adenoideos (adenoidis) inflammatio, f.
Adenoiodismus, m adenoidismus, i, m.
Adenopathie, f glandulae dolor, m. Syn.: adenopathia.
Adenose, f glandularum morbus, m. Syn.: adenosis, f.
Adenotomie, f glandulae (glandularum) sectio, f; adenotomia.
Adept, m sacris initiatus, m [cum agitur de novo sectatore alicuius religionis].
Ader, f (künstlerische ~) vena, ae, f; HOR., ars, 409: »ego nec studium sine divite vena/nec rude quid prosit video ingenium«. Syn.: copia; PROP., 1, 9, 15: »quid, si non esset facilis tibi copia?«; materies; OV., am., 1, 3, 19: »Te mihi materiem felicem in carmina praebe«; inventio; argumenti origo.
Aderlaß, m 1 sanguinis detractio, f. Syn.: missio; venae sectio; phlebotomia. 2 immoderata pecuniae erogatio, f (transl).
Ädikula, f aedicula sacra, f.
Ädil, m aedilis, is, m.
Adjektivierung, f adiectivorum usus, m.
Admiral, m imperator classis, m; classis navarchus.
Admiralität, f classis imperium, n.
adoptieren adopto, are.
Adoption, f adoptio, onis, f; CIC., dom., . 34: »quod est, pontifices, ius adoptionis? nempe ut is adoptet, qui neque procreare iam liberos possit et, cum potuerit, sit expertus«; CIC., fin., 1, 24: »quem (filium) in adoptionem D. Silano emancipaverat«.
Adrenalin, n adrenalinum, i, n (Bacci); Lat. adrenalis = medicamentum quod eruitur e glandulis subrenalibus.
Adreßbuch, n index inscriptionum cursualium, m; ~ emptorum.
Adresse, f inscriptio cursualis, f.
adressieren (epistulam) inscribo.
Aerodynamik, f aërodynamica disciplina, f; aërodynamica scientia.
aerodynamisch aërodynamicus, a, um. Syn.: ad leges physicas pertinens, quibus vis aëris regitur.
Aerogramm, n aërogramma, atis, n. E.g. Id inter telegramma et aërogramma interest, quod alterum per telegraphium, alterum per aëronavem transmittitur.
Aeroklub, m aëronauticus circulus, m. Syn.: sodalicium aërium.
Aerolith, m aërolithus, i, m. Syn.: lapis meteoricus e caelo delapsus.
Aerologie, f aërologia, ae, f. Syn.: aëris doctrina (Badellino).
Aerometer, n aërometrum, i, n (Bacci).
Aerophagie, f aërophagia, ae, f. Syn.: aëris devoratio (Bacci).
Aerophobie, f aëris pavor, m. Syn.: aërophobia, ae.
Aeroskop, n aëroscopium, ii, n.
Aerosol, n sparsivus liquor nebulosus, m.
Aerosoltherapie, f curatio per sparsivum liquorem nebulosum, f.
aerostatisch aërostaticus, a, um. Syn.: aptus ad ascendendum ac manendum in aëre.
Aerotherapie, f aërotherapia, ae, f. Syn.: curatio qua fit puri aëris opera; aëris curationes, f pl.
Aerotropismus, m aërotropismus, i, m. Syn.: conversio viventium corporum ad aëra puriorem.
affektiert 1 fucatus, a, um. Syn.: parum naturalis; innaturalis; affectatus; QUINT., inst., 3, 11, 21: »adfectata subtilitas«; ibidem, 11, 1, 30: » ~ scurrilitas«; ibidem, 9, 3, 54: »(gradatio) … apertiorem habet artem et magis adfectatam«; HIER., epist., 130, 13: »affectata severitas et gloriam quaerens auramque popularem«. 2 nimis delicatus. Syn.: mollis; exquisitus; blandior quam par est.
Affektiertheit, f affectatio, onis, f; QUINT., inst., l, 6, 40: »nihil est odiosius affectatione«; SVET., Tib., 70: »affectatione et morositate nimia obscurabat stilum«. Syn.: verborum insolentia; putida elocutio.
affektiv affectivus, a, um; PRISC., gramm., III, 130, 24: »verba … voluntaria, id est affectiva, … ut volo … cupio … studeo«. Syn.: mos ad affectum propensus; ~ ad affectum inclinis; indoles ad affectum propensa.
Affiliation, f affiliatio, onis, f; vgl. Gloss., IV, 303, 56. Syn.: ad tutelam alicuius assignatio.
affirmativ affirmativus, a, um; confirmativus; pronuntiativus. E.g. sententiae pronuntiativae; vgl. ISID., orig., 2, 21, 15.
Affix, n inclinamentum, i, n [in re grammatica].
Afrikaans, n lingua Africana-Nederlandica, f.
Afrikanist, m Africanarum rerum studiosus; ~ ~ peritus, m, f (-a).
afroamerikanisch nigritarum Americanorum proprius. Syn.: ~ ~ peculiaris; ad nigritas Americanos attinens; ad Americanos nigricolores pertinens.
Agape, f 1 agape, es (acc -en vel -em), f [cum agitur de convivio Christianorum veteris aetatis. E.g. agapen facio]. 2 convivium fraternum, n [cum convivium quodvis christiano cum mentis habitu celebratum significatur].
Agave, f agave, es, f.
Agent provocateur, m concitator minister, m.
Agentur, f 1 procuratio, onis, f [quatenus munus significatur]. 2 procuratoris sedes, f. Syn.: tractatorium; vgl. SIDON., epist., 1, 7, 9 [est locus ubi ius dicitur aliave negotia tractantur].
Agglutination, f 1 glutinatio, onis, f; glutino [cum agitur de actione glutinandi res diversi generis]; CELS., 7, 27, 7: »(neque) desperari debet solida glutinatio vulneris«. 2 agglutinatio, onis, f [vox nova, cum ratio linguarum agglutinativarum propria significatur].
aggressiv infensus, a, um; CIC., Verr., II, 2, 149: »infenso animo atque inimico«; VERG., Aen., 11, 122: »senior semperque odiis et crimine Drances infensus iuveni Turno«. Syn.: pugnax; infestus.
Aggressivität, f provocandi studium, n; aggrediendi ~. Syn.: ad provocandum propensio; ad aggrediendum ~.
Agilität, f 1 velocitas, atis, f. Syn.: pernicitas; agilitas. 2 celeritas, atis, f. E.g. celeritas ingenii, ~ animi; ~ consilii.
Agio, n collybus, i, m; CIC., Verr., 4, 181: »ex omni pecunia, quam aratoribus solvere debuisti, certis nominibus deductiones fieri solebant, primum pro spectatione et collybo … Nam collybus esse qui potest, cum utuntur omnes uno genere nummorum«; IDEM, Att., 12, 6, 1: »certe in collybo est detrimenti satis«.
Agitator, m 1 perturbator, oris, m. Syn.: instimulator; concitator; CIC., dom., 11: »seditionis instimulator et concitator«. 2 vulgi turbator, m. Syn.: ~ concitator; ~ concitor.
Agitprop, m praeco turbator, m.
Aglobulie, f aglobulia, ae, f. Syn.: globulorum rubrorum deminutio (vel defectio); sanguinis globulorum deminutio (vel defectio) (Bacci).
Agnosie, f agnosia, ae, f.
agnostisch agnosticus, a, um. Syn.: neglegens alicuius rei (vel circa aliquid vel in aliqua re).
Agnostizismus, m agnostica doctrina, f.
Agonie, f agonia, ae, f. Syn.: mortis agon; extrema mortis colluctatio; supremus vitae agon; ultimum vitae discrimen.
Agoraphobie, f → Platzangst, f.
Agrarwissenschaft, f agraria disciplina, f; ~ doctrina. Syn.: colendi agri disciplina.
Agrément, n probatio, onis, f. Syn.: assensus; assensio [agitur de probatione, quam moderatores alicuis civitatis praebent legato ab alia civitate proposito].
Agronom, m agronomus, i, m. Syn.: agrorum culturae peritus; agri cultura callens.
Agronomie, f agronomia, ae, f. Syn.: agri colendi disciplina.
agronomisch agronomicus, a, um.
Ägyptologe, m Aegyptologus, i, m. Syn.: veteris Aegypti studiosus.
Agyptologie, f Aegyptologia, ae, f. Syn.: veteris Aegypti studium.
AIDS, n Syndrome comparati defectus immunitatis, f. Syn.: morbus AIDS [verbum vulgare constat e primis litteris vocum Anglicarum Acquired Immunity Deficiency Syndrome]; vgl. Lat, 33, 1985, 280.
Airbus, m aërium coenautomaton, n (Chiesa).
Ajourstich, m limbus intextus, m.
Akademie, f academia, ae, f. E.g. ~ ingenuarum artium; ~ Lynceorum; Pontificia ~ Scientiarum [re quidem vera scientia lingua Latina cognitionem subiectivam significat, ita ut aptius dicatur: naturalium disciplinarum]; ~ rei musicae; ~ aëronautica; ~ navalis; ~ artis scaenicae.
Akataleptik, f acatalepsia, ae, f; TERT., adv. Val., 35: »Acatalepton«. Syn.: nulla cognoscendi firmitas; doctrina de nulla cognoscendi firmitate; cognitionum omnium dubitatio (Bacci).
akataleptisch acatalepticus, a, um. Syn.: incertus; incredulus; de rebus omnibus dubitans; omni cognitioni impervius (Bacci).
akephal 1 acephalus, a, um. 2 acephalus, a, um = sine nomine; HIER., vir. ill., 80: »in libro uno acephalo«.
Akinesie, f acinesia, ae, f; acinesis, is. Syn.: musculorum immobilitas.
Akklimatisation, f 1 ambitus assuetudo, f. Syn.: assuetudo temporum. 2 caeli (loci) assuetudo, f.
akklimatisieren (sich ~) caelo (loco) assuefacio, ere; assuefio.
Akkolade, f signum lineis coniungendis, n [in arte typographica].
Akkord, m locatio, ex condicto (pretio), f; redemptio ~ ~; vgl. BACCI.
Akkordarbeiter, m redemptor ex condicto, m.
Akkordeon, n instrumentum physharmonicum, n (Bacci). Syn.: accordeon, ei, n (Helfer); organum diductile.
Akkordeonspieler, m instrumenti physharmonici pulsator, m. Syn.: accordei pulsator; actor organi diductilis.
akkreditieren publice missum declaro (aliquem).
Akkulturation, f alienae culturae inductio, f. Syn.: alieni cultus humani assumptio; eruditionum disciplinarumque aliorum acquisitio.
Akkumulation, f acervatio, onis, f; vgl. AAS, 77, 1985, 215.
Akkumulator, m instrumentum electridi cumulandae, n; vgl. Lat, 30, 1982, 263.
Akme, f 1 culmen, inis, n. Syn.: fastigium; flos. 2 morbi discrimen, n. Syn.: crisis.
Akne, f achne, es, f.
Akribie, f 1 subtilitas, atis, f. Syn.: summa diligentia. 2 exquisita diligentia, f; subtilis ~. Syn.: acribia (eccl.); vgl. RUSTIC., c. aceph., p. 1254r.
Akromion, n acromium, ii, n.
Akrostichon, n acrostichis, idis, f.
Akroterion, n acroterium, ii, n; acroteria, orum, n pl.
Akte, f tabularum corpus, n; instrumentorum ~; instrumentum; tabellae, f pl.
Akten, f pl. acta, orum, n pl.
Aktenbündel, n documentorum fasciculus, m (Chiesa). Syn.: chartarum volumina.
Aktenhefter, m → Ordner, m.
aktenkundig documentis probabilis; ~ explicabilis, ~ confirmabilis. Syn.: e documentis manifestus; quod instrumento adornari (instrui) potest.
Aktenschrank, m loculamentum, i, n; ~ chartularium. Syn.: armarium.
Aktie, f collocatae pecuniae syngrapha, f [ad rem pertinens negotialem].
Aktiengesellschaft, f consociatio anonyma, f. Syn.: societas nulli inscripta nomini.
Aktienpaket, n summa syngrapharum socii pecuniarii, f.
aktinisch actinicus, a, um.
Aktinometrie, f actinometria, ae, f.
Aktionär, m 1 socius pecuniarius operis, m; vgl. AAS, 73, 1981, 615. 2 socius pecuniarius, m (Chiesa). Syn.: collocatae pecuniae syngraphae (syngrapharum) dominus (Bacci).
Aktivist, m → Anhänger, m.
aktualisieren 1 ad praesentia redigo. Syn.: ad praesens tempus revoco; ad ~ ~ refero. 2 ad praesentia accommodo. Syn.: hodiernis (recentibus) doctrinis mentem instruo. E.g. ad hodiernas disciplinas instructus; artibus disciplinisque hodiernis instructus (Bacci); ad hodiernas doctrinas mentem conformo.
Aktualisierung, f accommodatio ad praesentia, f; ~ ad tempora; vgl. AAS, 77, 1985, 227.
Aktualität, f praesentia, ium, n. Syn.: hoc tempus; huius temporis; res ad hoc tempus aptae; res, quas hoc tempus postulat.
aktuell ad praesentia pertinens. Syn.: hodiernus, a, um; qui, quae, quod nunc est; praesens.
Akupunktur, f acupunctura, ae, f. Syn.: acu iniecto curatio; acus punctio; PLIN., nat., 34, 44, 1: »contra dolores laterum pectorumque subitos, qui punctionem afferant«.
Akustik, f 1 res acustica, f. Syn.: sonorum doctrina; ~ disciplina. 2 sonorum temperatio, f; ~ modulatio. Syn.: sonoritas; PRISC., gramm., 9, 16: »Euphoniam quam nos sonoritatem possumus dicere«. E.g. hoc conclave bona sonoritate utitur.
akustisch auditorius, a, um. Syn.: acusticus.
akzentuieren syllabam effero; ~ acuo.
akzidentell accidentalis, e [cum est verbum philosophicum; vgl. THOM. AQU., Summa Theol., 1, 76, 8].
Akzidentia, n pl accidentia, ium, n pl; accidens [hoc nomine res alicui rei adiunctae haud necessariae significantur]; vgl. SEN., dial., 12, II, 1; QUINT., inst., 3, 6, 36.
Alabaster, m alabastrites, ae, m (acc -en).
Alarm, m 1 periculum indictum, n; ~ conclamatum. 2 periculi signum, n. Syn.: signum monitorium; SEN., nat., 2, 39, 2: »monitorium fulmen«.
Alaun, m alumen, inis, n.
albern fatuor, ari. Syn.: rationi contraria loquor.
Albernheit, f 1 stoliditas, atis, f; PLIN., nat., 10, 2: »non minus (mira struthocameli) stoliditas«. Syn.: stultitia, stupor. 2 scurrae facinus, n. Syn.: res risu digna.
Albinismus, m albinismus, i, m.
Albino, m homo albicomus, m. Syn.: homo subalbido capillo.
Album, n 1 album, i, n. Syn.: tabula. 2 necessariorum (amicorum, locorum) collectaneae imagines, f pl.
albuminfrei dealbuminatus, a, um. Syn.: ab albumino purgatus; albumino vacuefactus.
Albuminoid, n albuminoides, is, m f.
Alchemie, f alchimia, ae, f. Syn.: auri conficiendi ars.
Alchemist, m alchimiae cultor, m; ~ studiosus.
Alexipharmakon, n alexipharmacum, i, n; alexipharmacon.
Alge, f alga, ae, f; vgl. Lat, 31, 1983, 189.
Algebra, f algebra, ae, f. Syn.: ars per litteras supputandi; calculus litteralis; ars ratiocinandi per litteras.
algebraisch algebricus, a, um.
Algesimeter, n algesimetrum, i, n. Syn.: algometrum.
Algesimetrie, f algesimetria, ae, f. Syn.: doloris mensuratio; metiendi doloris ratio; ~ ~ ars.
Alibi, n (sich ein ~ verschaffen) absentiae argumento utor.
Alimente, n pl alimenta legitima, n pl [agitur hic de alimentis, seu rebus ad vitam necessariis, quae quis, veluti pater, aliis (aetate minoribus, uxori divortio digressae, filiis non legitimo matrimonio natis hisque similibus) e lege vel iudicis sententia suppeditare debet].
Alkali, n alcalium, ii, n; Arab. al-kali = sal potassicum.
alkalin alcalicus, a, um.
Alkaloid, m alcaloides, is, f.
Alkalose, f alcalosis, is, f.
Alkohol, m alcoholum, i, n [apud PARACELSUM est alcohol sine declinatione: »alcohol vini«]; Arab. al-kuhl = pulvis levissimus, aptus ad colorem nigrum superciliis inducendum.
Alkoholiker, m alcoholismo affectus, m.
alkoholisch alcoholicus, a, um. Syn.: alcoholum continens.
alkoholisieren alcoholo imbuo; ~ inficio.
Alkoholismus, m 1 alcoholismus, i, m (Lex med). 2 vinolentia, ae, f. aethylismus.
Alkoholmessung, f alcoholimetria, ae, f. Syn.: alcoholi mensura; alcoholi dimetiendi ars.
Alkoholometer, n alcoholimetrum, i, n.
Alkoven, m zotheca, ae, f; vgl. PLIN., epist., 2, 17. Syn.: torus; lectus genialis; cubile.
Allee, f adumbrata via, f.
Allegorie, f allegoria, ae, f. Syn.: immutata oratio; continuata verborum translatio; CIC., de orat., 2, 261: »In verbis etiam illa sunt, quae aut ex immutata oratione ducuntur aut ex unius verbi translatione«.
allegorisch allegoricus, a, um. Syn.: translatus; figuratus. E.g. translatis verbis (figuratis verbis) utor (loquor).
Allergie, f allergia, ae, f. Syn.: intolerantia; fastidium; CIC., Tusc., 4, 23: »morbi animi … eaque, quae sunt eis morbis contraria, quae habent ad res certas vitiosam offensionem atque fastidium, deinde aegrotationes«.
allergisch allergicus, a, um.
Allergologe, m allergologus, i, m.
Allesschneider, m instrumentum alimentis conterendis, n.
allgegenwärtig → omnipräsent.
allgemein → üblicherweise.
Allgemeinbefinden, n caenesthesis, is (eos), f.
Allgemeinheit, f → Gemeinschaft, f.
allgemeinverständlich vulgatorius, a, um [quoad adi ‚vulgatorium‘, vgl. ‚vulgator‘]. Syn.: ad vulgarem sensum accommoduatus; CIC., de orat., 1, 108: »«dictio ad vulgarem popularemque sensum accommodata«.
Alligator, m alligator, oris, m.
allmählich gradatim. Syn.: per gradus; pedetemptim; paulatim [‚gradatim‘ et ‚pedetemptim‘ de tempore, ‚paulatim‘ de ordine dicitur]; CAES., Gall., 4, 30: »paulatim ex castris discedere coeperunt« [id est: unus post alterum].
allochromatisch allochromaticus, a, um.
Allod, n allodium, ii, n [verbum proprium Latinitatis mediae aetatis]; Germ. all et od (auda) = tota possesio.
allodial allodialis, e.
Allopathie, f allopathia, ae, f.
allopathisch allopathicus, a, um.
Allrounder, m multilogus, i, m. Syn.: peritus complurium disciplinarum.
Alltag, m cotidianae vitae ratio, f.
allumfassend plena absolutaque auctoritate praeditus. Syn.: omnia complectens; omnia ad se vindicans.
allwissend omniscius, a, um; vgl. Ps. AUG., spec., 16, 928, 929. Syn.: omnia sciens.
Allwissenheit, f → Omniszienz, f.
Alm, f domuncula alpina, f.
Almanach, m ephemeris mathematica, f. Syn.: ephemeris astronomica (Bacci).
Almosenamt, n (Päpstliche ~) sedes largitionum Pontificis Maximi, f.
Almosenier, m magister largitionum, m.
Almweide, f montana pascua, n pl.
Alpacca, n alpacca, ae, f [hoc verbo novo, e vulgari sermone in Latinum recepto, metallum significatur, quod ex aere, nichelio, zinco coalescit. Verbum videtur esse origine Sinense].
Alpaka, n 1 alpaca, ae, f. Syn.: auchenia russa, f [cum vero alpaca sit vulgare nomen bestiae, quam docti homines, qui naturalibus quaestionibus studuerunt, his duobus vocabulis »auchenia paco« nominaverunt (vocabulo Graeco Peruviano barbare addito) et cum »paco« vocabulo Peruviano eadem significatio sit atque Latino vocabulo »ruber« vel »russus«, possumus quoque hoc dicere: »auchenia russa«. 2 alpaca, ae, f [eodem nomine alpacae lana a belua detonsa apellatur].
Alpenstock, m montanus baculus, m; montanum baculum, n (Bacci).
Alpha, n alpha, ae, f. Syn.: prima littera Graeca.
Alphabet, n alphabetum, i, n; vgl. HIER., epist., 30, 3. Syn.: litterarum ordo; litterarum formae et notae; litterarum nomina et contextus; litterae elementariae.
alphabetisch alphabeticus, a, um. Syn.: in litteras digestus; litterarum ordine dispositus.
alphabetisieren 1 illitteratos recupero. 2 elementa doceo; litterarum formas doceo.
Alphabetisierung, f 1 illitteratorum recuperatio, f. 2 alphabeticae institutionis inductio, f.
Alpinist, m oribates, ae, m; vgl. FIRM., math., 8, 17. Syn.: montium lustrator.
Alpinistik, f montium lustratio, f. Syn.: montium ascensus; montium escensus.
Älpler, m montanus, i, m; montanus homo.
Alptraum, m incubo, onis, m; vgl. TERT., anim., 44. Syn.: nocturna suppressio; vgl. PLIN., nat., 22, 82; angor nocturnus; ~ somnialis; anxiferum visum; terrificum simulacrum; formidamen somniale; terror nocturnus; anxiosum somnium; incubus.
Alraune, f mandragoras, ae, f; vgl. PLIN., nat., 25, 147.
Alt, m gravissimae vocis cantrix, f.
Altan, m subdiale, is, n; subdival.
Alteisen, n ferrea strues, f. Syn.: cumulus ferramentorum exsoletorum.
Altenheim, n gerontotrophium, ii, n (Hoven, Lex).
Alter ego, n alter ego; alter idem (Bacci).
alternativ optivus, a, um. → Alternative, f.
Alternative, f optio, onis, f [cum optionis faciendae potestas alicui tribuitur].
Altersversicherung, f cautio pro senectute, f; vgl. AAS, 73, 1981, 628.
Älteste, m decanus, i, m. Syn.: praefectus; natu maximus.
Altindische, n palaeoindica lingua, f.
altmodisch obsoletus, a, um. Syn.: exoletus; desuetus; praeteritis moribus consentaneus.
Altpapier, n chartae ineptae, f pl; vgl. HOR., epist., 2, 1, 270. Syn.: abiectacula chartacea; quisquiliae chartarum.
Altruismus, m alterius (aliorum) studium, n. Syn.: alterius (aliorum) cura; aliorum commodi studium; benevolentia erga alios.
Altruist, m alterius (vel aliorum) studiosus, m. Syn.: alterius (vel aliorum) curiosus; alienicuriosus.
Aluminium, n aluminium, ii, n; alumen.